Stok Kontrolü (Envanter Kavramı). Yazıların Tamamı İnönü Üniversitesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Plant Organization dersinin ders notlarıdır. Bu dersi alan kişilerin bu derst notuna kolay ulaşabilmesi ve Türkiye’de vergi sistemi hakkında bilgi edinmek isteyenler için www.cihancalli.com.tr adresinde paylaşılmıştır.
Bir üretim sisteminde üretilen mamule dolaylı veya dolaysız olarak katılan bütün fiziksel varlıklar ve mamulün kendisi stok kavramı içinde düşünülebilir. Stoklar söz konusu varlıkların miktarları veya nakdi değerleri ile ölçülür.
Envanter belirli bir zamanda bir işletmenin sahip olduğu ham madde, yardımcı madde ve mamul madde gibi maddi varlıkların stokunu,mali tablolarda ise bu fiziki ürün stokunun değerini belirtmektedir.
Ülkemizde envanter, muhasebe işlemleri yapılırken sene sonunda yapılan stok sayımı anlamında kullanılmaktadır.
STOKLARIN SINIFLANDIRILMASI
Bilançoda tabir kalem olarak görülen stoklar, işletmenin büyüklüğüne göre farklı sayıda ve çoğu zaman homojen olmaktan uzak çeşitli kalemlerden meydana gelen bir topluluktur. Stoklar şu esaslara göre tasnif edilebilir:
- Üretim projesi içindeki durumlara göre
- Stok kalemlerinin değerine göre
- Kalemlerin hacmine göre
- Sahip oldukları depo ve sigorta masraflarına göre
- İktisadi yıpranma derecelerine göre
- Tedarik edilme veya üretim sürelerine göre
- Sarfiyat tempolarına göre
- Fonksiyonlarına göre
- A,B,C esasına göre
STOKLARIN İŞLETME İÇİNDEKİ ÖNEMİ
İşletmeler mal ve hizmet üreterek tüketicilere fayda yaratmak amacıyla kurulmuşlardır. İşletmelerin aktif varlıklarının en önemli bölümünü stoklar meydana getirmektedir. Stokların toplam aktif içindeki payı işletmenin faaliyet konusunda üretim sistemine ve stok politikasına göre değişir. Herhangi bir firmanın stoklara yapmış olduğu yatırım toplam yatırımın %25 civarıdır. Başka bir ifade ile stoklar bilanço içinde en büyük sermaye yatırımıdır. Bilançoda stoklar, aktiflerin en büyüğü olarak görülmediği hallerde stoklarda genellikle sadece sabit yatırımların geçtiği görülmektedir.
STOK BULUNDURMA SEBEPLERİ
1) İşlem Nedeni ile Stok Bulundurma
Gelecekteki talep ve maliyet şartları kesin olarak bilinse dahi işletmeler yinele bir miktar stok bulundurma durumundadırlar. Zira mal giriş ve çıkışları arasında her zaman tam bir uyumun sağlanması imkansızdır. Ayrıca işletmenin üretim faaliyetleri sürerken, işlem görmekte olan ham madde ve yarı mamuller içinde işlem şekli ile stok bulundurulması gereklidir. Ham maddenin çeşitli işlemler gördükten sonra mamul madde haline dönüştürülmesi hem işletmenin durumuna göre değişebilen, belirli bir zaman aralığında gerçekleşmektedir.
Ham maddenin 1.işlemi yapacak makineye verilmesinden son işlemi yapacak makineye gelinceye kadar, ham madde devamlı olarak kullanıldığı halde henüz ilk ürün ele geçmemiştir. Burada işlem görmekte olan ham madde ve yarı mamuller söz konusudur. İlk ürün elde edilinceye kadar kullanılan hammadde kadar ham madde stokumuz olmadığı takdirde; tedarik hızı ile satış hızımız aynı olsa bile bir miktar stoka ihtiyacımız olacaktır. İşletmedeki malzemeden dolayı ortaya çıkan bu ihtiyaç ,stok bulundurmayı gerektirmektedir.
İşletmedeki ham maddelerden dolayı bulundurulan stokların miktarı işletmedeki üretim sürecinin uzunluğuna ve üretim tipine bağlıdır. Çünkü ilk ürün elde edilinceye kadar işlem gören ham madde miktarı hem işletmede değişik olur. Ayrıca işletmede uygulanan üretim tipi de işlem maksadıyla bulundurulacak stok miktarını etkiler. Kesikli üretim tipinde kullanılan ara stokların miktarı ile sürekli üretim tipinde ara stokların miktarı birbirinden oldukça farklıdır. Kesikli üretim tipinde ara stokların miktarı, sürekli üretim tipine göre oldukça fazladır. Burada bahsedilen ara stokların miktarı da stok seviyesini yükseltecektir.
2) Tedbir Nedeni ile Stok Bulundurma
İşletmeler ileride meydana gelebilecek gelişmelerdeki belirsizlikler sebebi ile stok bulundurmak isteyebilirler. İşletmenin ürettiği ürüne karşı oluşacak talebi kesin olarak bilmesi imkansızdır ve söz konusu talebi tahmin etmek durumundadırlar. Ancak tahminlerle fiili durumlar arasında her zaman farklılıklar olmaktadır. Gelecekteki bu belirsizlik üretimin durması, bunun neticesi olarak da üretim araçlarının atıl kalması, fiili ve potansiyel satış imkanlarının kaybedilmesi gibi risklere sebep olabilirler. İşletme bu risklere karşı kendini, işlemler sebebiyle bulundurmak mecburiyetinde olduğu stoklarına ilave olarak yedek stok bulundurarak koruyabilir.
Ayrıca Diğer Blog Sayfamız
Diğer Yazılarımız